Van oud orgelatelier naar hoofdkantoor Greenpeace België: low-tech, high-quality

Wie de Brusselse kanaalzone kent, weet dat achter de gevels van rijhuizen soms verrassende industriële complexen schuilgaan. Zo ook aan het Vergotedok: achter een reeks negentiende-eeuwse panden ligt de vroegere Manufacture d’Orgues de Bruxelles. Waar ooit houten pijpen werden geassembleerd, vergadert nu Greenpeace België over klimaat en biodiversiteit. De renovatie en transformatie van dit 2.300 m² grote complex is voltooid, in opdracht van ontwikkelaar Via Ex en naar ontwerp van archipelago, met partners AAIA, MATRIciel en VETO.

De verborgen kwaliteiten van een industrieel erfgoed

De ontwerpers zagen het project niet als een klassieke kantoorenovatie, maar als een zoektocht naar het potentieel van een bestaande plek. “We wilden niet tabula rasa werken,” vertelt projectarchitect [fictieve naam], “maar juist de ruimtelijke en klimatologische kwaliteiten van het oude atelier blootleggen.” Dat leidde tot een grondige analyse van structuren, binnenklimaten en lichtinval. Pas daarna werd het programma van eisen van Greenpeace erop ‘gematcht’ – een aanpak die archipelago omschrijft als ‘match-making’.

Concreet betekende dit dat het ateliergedeelte, met zijn grote overspanningen en robuuste vloeren, werd ingericht als werkplaats voor Greenpeace-activisten, terwijl de voormalige rijhuizen aan straatzijde gastenkamers en ondersteunende functies kregen. Tussen beide delen ontstond een opeenvolging van binnen- en buitenruimten, publieke en private zones en geconditioneerde en ongeconditioneerde klimaten. Zo kreeg het gebouw een nieuwe gelaagdheid die flexibel kan inspelen op de dynamiek van de organisatie.

Sufficiëntie als leidend principe

In plaats van het maximale uit de site te halen, koos het team voor ‘sufficiëntie’ – net genoeg. Dit concept, populair in de duurzaamheidsliteratuur, kreeg hier een architectonische invulling. Alles wat bruikbaar was, bleef behouden: de bestaande betonnen draagstructuur, gevels en vloeren, maar ook de lichtschachten en buitenruimten. Nieuwe ingrepen werden beperkt tot wat functioneel en energetisch noodzakelijk was. Zo kon de ‘embodied carbon’ drastisch omlaag.

De kanaalzone bood bovendien een bijzondere context: een mix van historische gebouwen, cementsilo’s en open zicht op het water, in een hyperdiverse buurt. In plaats van deze sfeer te homogeniseren, koos archipelago ervoor ze te versterken. Het hoofdkantoor kreeg geen iconisch nieuw gezicht, maar een open, stedelijk karakter dat aansluiting zoekt bij de buurt.

Activity-based design en co-creatie

De werkomgeving van Greenpeace moest meer zijn dan bureaus en vergaderzalen. Via inleefdagen op het Rainbow Warrior-schip en in de oude kantoren van de NGO werd het werkgedrag van medewerkers geobserveerd. De ontwerpers onderscheiden zo zeven kernactiviteiten: formele vergaderingen, informele meetings, focuswerk, bellen, eten, maken en klimmen. Deze activiteiten werden vervolgens ruimtelijk geclusterd.

Dat leidde tot een reeks atypische plekken: van een open klimwand voor fysieke training tot een ‘maker space’ waar actiemateriaal wordt voorbereid. Akoestische barrières en slimme routing zorgen ervoor dat al deze activiteiten tegelijk kunnen plaatsvinden zonder elkaar te storen. Ook lokale organisaties kunnen bepaalde ruimten gebruiken, wat de sociale interactie en het gemeenschapsgevoel versterkt.

Van low-tech naar high-quality

Een lage milieu-impact betekent niet automatisch een laag comfort. Integendeel, door slim gebruik te maken van bestaande klimaten en passieve technieken kon een high-quality werkomgeving ontstaan. Grote vides brengen daglicht diep het gebouw in. Natuurlijke ventilatie en een doordachte oriëntatie beperken de nood aan actieve koeling. Waar nodig zijn decentrale, energiezuinige installaties toegevoegd.

De buitenruimte speelt hierin een cruciale rol. Binnenhoven, terrassen en doorgangen zorgen voor luchtcirculatie en zichtlijnen. Medewerkers kunnen kiezen waar ze werken: een warme, beschutte plek in de winter of een koele, open zone in de zomer. Deze seizoensflexibiliteit sluit aan bij de ‘sufficiëntie’-filosofie: niet alles hoeft altijd 21°C te zijn.

Technische partners en samenwerking

Het projectteam – archipelago als architect, AAIA voor stabiliteit, MATRIciel voor duurzaamheidsadvies en VETO voor technieken – werkte nauw samen met Greenpeace. De NGO bracht haar eigen waarden en gebruikservaring in, wat het proces intensiveerde maar ook verrijkte. “Dit was geen klassieke opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie,” aldus [fictieve naam], “maar een gezamenlijke zoektocht naar hoe een kantoor anno 2025 eruit kan zien.”

Impact op de buurt

Door de rijhuizen aan de straatzijde deels publiek te maken, bijvoorbeeld via vergaderruimten en gastenkamers, krijgt het gebouw een dubbel leven. Overdag is het hoofdkantoor een werkplek, ’s avonds en in het weekend een ontmoetingsplek voor partners en buurtorganisaties. Zo wordt het Greenpeace-huis verankerd in de stedelijke gemeenschap, in plaats van een geïsoleerde enclave te zijn.

Een voorbeeld voor de bouwsector

De casus toont hoe architectuur met beperkte middelen – maar met veel aandacht voor analyse en proces – kan leiden tot een inspirerende werkplek. Het is geen showcase van hightech-installaties, maar van slim matchen van bestaande kwaliteiten aan nieuwe behoeften.

Duurzaamheid is meer dan puur techniek

Het nieuwe hoofdkantoor van Greenpeace België bewijst dat duurzaamheid niet alleen een technische kwestie is, maar ook een culturele en organisatorische. Door een oud orgelatelier te transformeren tot een dynamische werkplek laat het project zien hoe erfgoed, innovatie en gemeenschapszin hand in hand kunnen gaan. Voor de bouwsector biedt het een inspirerend voorbeeld van hoe sufficiëntie en match-making kunnen leiden tot een architectuur die tegelijk robuust en veerkrachtig is.