Ruimtelijk uitvoeringsplan voor Rubenssite Antwerpen
De stad Antwerpen wil op de Rubenssite een volwaardig onthaal en een hedendaags belevingscentrum realiseren. Om dit ‘Rubens Experience centre’ mogelijk te maken, wordt een ruimtelijk uitvoeringsplan (rup) opgemaakt. De eerste stap van dit rup Rubens, de start- en procesnota, werd reeds goedgekeurd door het schepencollege en kan je tot 10 maart inkijken in het Districtshuis aan de Lange Gasthuisstraat 21 in Antwerpen. De Rubenssite bestaat uit het Rubenshuis, de Rubenstuin met de onbebouwde grond ter hoogte van Hopland 13, het Rubenianum en het Kolveniershof.
Het Rubenshuis ontvangt jaarlijks tussen 150.000 en 160.000 bezoekers en dit aantal stijgt nog steeds. Deze grote aantrekkingskracht heeft echter ook een keerzijde. Het toegenomen bezoekersaantal zorgt voor circulatieproblemen en ook de gebouwen zelf lijden onder de drukte. Bovendien ontbreken momenteel tal van onthaalvoorzieningen en beschikt de site niet over ruimte om een hedendaagse publiekswerking te organiseren. Om dit te verhelpen wil men een modern belevingscentrum en een volwaardig onthaal met o.a. toiletten, een vestiaire, een ticketbalie en een museumshop bouwen. Dit moet samen met een nieuwe route doorheen de site zorgen voor een betere circulatie, een hoger comfort en dus een betere beleving. De bouwheer is het stadsbestuur van Antwerpen. Het budget bedraagt 5,4 miljoen €, btw inbegrepen.
In 2016 werd een ontwerpwedstrijd (open oproep) van de Vlaamse Bouwmeester gelanceerd en daaruit werden een aantal ontwerpers geselecteerd om een plan op te maken voor de uitbreiding en herschikking van de Rubenssite. Uit een onderzoek naar de best mogelijke locatie hiervoor bleek dat de onbebouwde ruimte achter de muur langs Hopland 13 het meest geschikt was. De studieopdracht voor de bouw van een onthaal en belevingscentrum en voor de ontwikkeling van een visie voor de ganse Rubenssite werd toegekend aan architectenbureau Robbrecht en Daem uit Gent.
Het Rubenshuis en -palazzo met portiek en tuinpaviljoen, het Kolveniershof en de gereconstrueerde zeventiende-eeuwse stadstuin zijn als beschermde monumenten onaanraakbaar en deze historische site moet maximaal gerespecteerd worden. Maar de locaties waar de site het openbaar domein raakt, zijn interessante invulplaatsen voor de verschillende lagen van de onthaalinfrastructuur: Wapper, Hopland en Kolveniersstraat.
Bezoekerscentrum
Vertrekkend van een globale strategische visie voor de site wordt ingezoomd op een nieuw bezoekerscentrum. Dat moet de centrale hub worden waar al het Rubens-gerelateerde erfgoed samenkomt en van waaruit alle aan Rubens en de barok verwante verhaallijnen in Antwerpen kunnen geëxploreerd worden.
Bezoekers worden in dit centrum voor een directe ervaring doorverwezen naar het Rubenshuis, voor meer kennisvergaring naar het Rubenianum of voor een verdere ontdekkingstocht naar de monumentale kerken met hun kunsthistorische schatten en naar andere relevante musea en erfgoedplekken in de stad.
Dit bezoekerscentrum is open, transparant, vlot toegankelijk, uitnodigend, verleidelijk, authentiek, … en biedt diensten aan die persoonlijk beleefd en ervaren worden en die hedendaags, innovatief en interactief zijn. Het bezoekerscentrum vormt de toegang voor individuele museumbezoekers en groepen, maar ook voor de meer geïnteresseerde bezoekers en gespecialiseerde onderzoekers, leveranciers en personeel. Het omvat onder meer bezoekersinformatie (een information desk), een ticketbalie, een vestiaire, sanitair, een winkel, een mogelijkheid voor groepsonthaal en een meeting point, maar ook verbeterde museale infrastructuur zoals een multimediale belevingsruimte met stimuli en een verdieping voor bezoek aan ander Rubens- en barokerfgoed.
Er moet ook een locatie komen voor educatieve en polyvalente ruimtes, een bibliotheek met een leeszaal, een klein restauratieatelier, een (overslag)depot en archieven, personeelsruimtes, conferentiefaciliteiten en ruimte voor recepties (corporate entertainment). Dit wordt gecombineerd met een positionerende rol in de historische binnenstad en vormt zo het onthaalpunt en een kompas voor het verhaal dat Antwerpen te bieden heeft aan een gevarieerd en internationaal doelpubliek.
Beleving
De geoptimaliseerde bezoekersstroom door de gebouwen en tuinen moet een belevingsparcours vormen, een verhoogde appreciatie verzekeren en een meerwaarde betekenen. De stad Antwerpen wil een nieuwe kijk op bezoekersfaciliteiten ontwikkelen en wil faciliteiten ontwerpen die een hedendaagse invulling van het begrip ‘onthaal’ en ‘beleven’ bieden, met inbegrip van een scenografische aanzet voor het bezoekerscentrum, en die tegelijkertijd het waardevolle bouwkundige en kunsthistorische erfgoed op een duurzame en kwaliteitsvolle wijze weten te valoriseren, met inbegrip van de heraanleg van de historische tuin.
De ontwikkelingsmogelijkheden worden onderzocht op basis van de door de opdrachtgever aangeleverde randvoorwaarden, nl. het bouwhistorische onderzoek met waardenstelling en het ruimtelijke kader. Hiervoor rekent de opdrachtgever op een weloverwogen globale visie en een schetsontwerp van de ontwerper, die rekening houden met het karakter van de site en de uitstraling van het geheel met zijn nieuwe functie.
Dit project wil het erfgoed van de Rubenssite op een duurzame en creatieve manier inschakelen in een nieuwe ontwikkeling die een ruimtelijke, toeristische en architecturale meerwaarde beoogt voor de stad. De visie, het plan van aanpak en het ontwerpvoorstel worden in een intensieve samenwerking tussen ontwerper en bouwheer uitgediept, waarbij multidisciplinaire expertise en procesbereidheid cruciaal zijn om tot een maatschappelijk evenwichtig eindresultaat te komen.