Je hoeft geen weekdier te zijn om met schelpen te bouwen
Schelpjes worden niet enkel meer op het strand verkocht, voor een paar papieren bloemen en een boule de Berlin. Teun Depreeuw, de bezieler van Ecoschelp, brengt het restproduct uit de zee aan de man in vrachtwagens of big bags, omdat ze een veelzijdige en ecologisch verantwoorde oplossing zijn voor isolatie, drainage en zelfs fundering. “Eén bouwmateriaal met drie functies, zoals die hippe toestellen uit de jaren ‘90, waarmee je kon faxen, bellen en kopiëren.”
“Ik ben pas goed beginnen nadenken over de mogelijke toepassingen van schelpen naar aanleiding van een concreet probleem op een werf van het ecologische bouwbedrijf Ecoverbo”, vertelt Teun. “Een klant vroeg om een kruipkelder te isoleren maar de kurkplaten die de aannemer voorstelde bleken te duur en bovendien veel te moeilijk om af te werken. Het zijn dat soort uitdagingen die mijn nieuwsgierigheid wekken. Het gebruik van schelpen was mij toen enkel bekend voor enkele heel specifieke toepassingen. Maar na een intensieve periode van onderzoek en ontwikkeling, bleek dat het materiaal veel veelzijdiger was dan dat. We hebben de bewuste kruipkelder toen vol met schelpen geblazen. Schelpen nemen geen water op. Dat zorgt voor een stabiele luchtvochtigheid in de woning; een zegen voor mensen met reuma, astma of andere gevoeligheden.”
Drie-in-één bouwmateriaal
"Kokkelschelpen zijn niets meer dan kalkstructuren. Ze zijn drukvast en kunnen een belasting van bijna 9 ton per vierkante meter aan. Dat opent de deur naar structurele toepassingen zoals terrassen, kamers en zelfs funderingen. Dankzij de stilstaande lucht tussen de schelpenlagen functioneren ze als een natuurlijke isolator, maar evengoed als waterbuffer. Immers, als je de lucht vervangt door water, kan je maar liefst 860 liter per kubieke meter vasthouden. In tijden van klimaatverandering en hevige stortregens is dat een bijzondere kwaliteit. Het maakt schelpen ideaal voor infiltratiebekkens, wadi’s, terrassen en drainagestroken. Vandaar mijn vergelijking met de drie-in-een-toestellen uit de jaren 90. Als je ze binnen gebruikt, houden schelpen lucht vast en isoleren ze. Gebruik je ze buiten, dan is het om water te bufferen of om te draineren en overtollig water af te voeren.”
“Zo werden we om advies gevraagd bij een probleem in een kleuterschool, waar op de speelplaats een wadi van 60m² was aangelegd. Topidee, ware het niet dat de plek daardoor te onveilig werd en de juffen de kleuters binnen moesten houden. Er werd al aan dure, ingrijpende oplossingen gedacht, tot we voorstelden om de insijpelplek die voortdurend onder water bleef staan op te vullen met 30m³ schelpen. Dat was niet alleen een budgetvriendelijk alternatief, de wadi werd, behalve een schakel in het waterbeheer, plots ook een leuke, veilige speelplek, want naast de zandbak verscheen plots een schelpenbak.”
Voor veel, niet voor alles
Schelpen zijn niet geschikt voor alle toepassingen. Ze kunnen bijvoorbeeld geen puntbelasting aan. Als ondergrond voor een plek waar auto’s kunnen parkeren, gebruik je het dus beter niet. “En je zou er theoretisch ook muren mee kunnen isoleren maar dan ga je zo een dik pak nodig hebben, dat de voordelen niet meer opwegen”, aldus Teun. “Je moet het product gebruiken waar het zijn meerwaarde kan inzetten. In een sector waar transport, opslag en verwerking vaak complex en duur zijn, is de veelzijdigheid van schelpen goud waard. Voor de vloeropbouw op volle grond bijvoorbeeld combineren we standaard kalk, hennep, kurk of andere ecologische materialen. Schelpen vervangen dan drie traditionele lagen: isolatie, beton en folie. Een typische opbouw bestaat dan uit: 30 à 35 cm volle schelpen als isolatielaag, 5 cm gebroken schelpen om te egaliseren, drukvaste isolatiepanelen met daarboven een droge chape. We hebben op die manier al twee houtskeletwoningen gebouwd.”
“Voor grotere bedrijven, die moeten nadenken over hun levenscyclusanalyse (LCA) en CO2-uitstoot, is beton vervangen door schelpen een heel gemakkelijke duurzame en ecologische win. Tegen januari blazen we bij Wycor in Sint-Niklaas 1.900m3 schelpen in. We waren ook betrokken bij de bouw van Kamp C, het centrum voor duurzaamheid en innovatie. Heel dat gebouw staat op 60 cm schelpen. Hetzelfde voor Usquare in Brussel. Onder de gepolierde inkomhal van de oude kazerne van Elsene zit een meter schelpen.”
“Alleen de wetgever loopt achter. In de normering zijn immers maar twee mogelijkheden voorzien: verharden of niet-verharden en ons product valt onder geen van beide. Onder die omstandigheden blijft het lastig om mensen er warm voor te maken. Gelukkig evolueert het bewustzijn. Behalve ons missioneringswerk zijn er ook Vlaamse initiatieven zoals ‘Waterbewust bouwen’, waaraan we met twee projecten hebben bijgedragen. Ook Buildwise en Vlaio kennen de voordelen en beginnen schelpen als volwaardig bouwmateriaal.”
Ecologische en economische voordelen
Schelpen zijn een lokaal, nagroeibaar product. Weekdieren produceren jaarlijks nieuwe schelpen, waardoor de voorraad in principe onbeperkt is. “Ze worden opgezogen uit de Noordzee en de Oosterschelde, vaak als bijproduct van de industrie die schelpenzand en kalk voor de voedingsindustrie produceert. Wij moeten de volle schelpen hebben die groot genoeg zijn. Vooraleer het vermalingsproces start, halen wij de volle, schelpen eruit en voorkomen op die manier dat ze gedowncycled worden. Het gaat over ongeveer een vijfde van de totale hoeveelheid die boven water komt. De Nederlandse overheid bepaalt de quota en verkoopt de baggerlicenties. Het voordeel is dat ze op die manier een waarde krijgen en niet overbevist worden.”
“Niet alle schelpen zijn geschikt. Mosselschelpen vallen bijvoorbeeld uit de boot omdat ze gemaakt zijn van parelmoer. Er zit geen kalk in en bijgevolg hebben ze geen sterkte. Het gaat dus specifiek om kokkels. Het volstaat ook niet om ze op te vissen en in de grond te stoppen. Eerst moeten ze goed gewassen worden, boven een zeef, om alle zoutresten te verwijderen. Doe je dat niet, zoals een paar cowboys op de markt, dan kunnen de schelpen schade aanrichten aan planten en infrastructuur. Als je daar wel rekening mee houdt, dan heb je een kwaliteitsproduct met een indrukwekkende tot meer dan 100 jaar, zonder kwaliteitsverlies. Bovendien zijn ze perfect herbruikbaar, wat ze tot een circulair bouwmateriaal maakt.”
Ecoschelp hanteert één vaste prijs binnen België, ongeacht de afstand tot de klant.
“Dat is een bewuste keuze om ecologisch bouwen toegankelijk te maken. Voor ingeblazen schelpen (inclusief transport) betaal je ongeveer 145 euro per m³. Beton kost je sowieso al ongeveer 100 euro m2 en dan heb je nog isolatie- en foliemateriaal nodig. Om te vermijden dat de kostprijs al te zeer omhooggaat en de duurzaamheidswinst opgaat aan transport, kunnen we momenteel niet anders dan onze verkoopradius te beperken tot de Benelux.”
