Mozaïeken in zwembaden: vermijd assemblage op de rugzijde

Beschrijving van het probleem

Onze collega’s van de afdeling Technisch Advies worden herhaaldelijk gecontacteerd over schadegevallen in zwembaden waarbij individuele mozaïektegeltjes loskomen van hun ondergrond. Bij toepassingen waarbij de tegeltjes niet ondergedompeld worden (bv. in badkamers), treedt het probleem veel minder op.

Het verschijnsel doet zich zowel voor onder de waterlijn (wanden en vloer), als errond of er net boven. De verschillende onderzochte schadegevallen wijzen niet meteen op een invloed van het zwembadwater of specifieke waterbehandelingssystemen (zie Buildwise-artikel 2016/03.09).

Bij de onderzochte gevallen bestonden de mozaïektegels bijna altijd uit geprefabriceerde vellen waarbij de tegels verkleefd zijn op een net aan de rugzijde. De tegels werden nagenoeg steeds verlijmd met een flexibele cementgebonden poedertegellijm van het type C2TE (d.w.z. verbeterde hechting, hoge afglijweerstand en een verlengde open tijd) volgens de norm NBN EN 12004-1. In vele gevallen werd een latex polymeer additief toegevoegd om de hechting en flexibiliteit van de lijm te verbeteren.

Duurzaamheid van de verlijming

Bij een eerder Buildwise-onderzoek naar schadegevallen met losgekomen mozaïektegeltjes in zwembaden (zie Buildwise-artikel 2009/04.13) werd vastgesteld dat de gebruikte tegels op een net bevestigd waren met een lijm van het type PVAc (polyvinylacetaat). Dit lijmtype kan in een alkalisch milieu (bv. bij contact met cementmortel) oplossen of zwellen, wat kan leiden tot het loskomen van de tegeltjes.

Bij het huidige onderzoek werd de duurzaamheid van de verlijming onderzocht voor mozaïeken verlijmd met lijmstippen (op basis van polyester) aan de achterzijde van het mozaïekvel en voor mozaïeken op net verlijmd met vijf lijmtypes:

• twee PVAc-lijmen

• PU-acrylaatlijm

• acrylaatlijm

• polyesterlijm.

Bij deze proef werden de stalen tot 14 dagen ondergedompeld in een alkalische vloeistof waarvan de pH vergelijkbaar is met een cementgebonden lijm.

Uit ons onderzoek blijkt dat de lijmstippen geen schade ondervinden na blootstelling aan de alkalische vloeistof.

De resultaten van de proef op de mozaïektegeltjes op net, daarentegen, zijn uiteenlopend:

• bij de polyesterlijm en de eerste PVAc-lijm komen de tegeltjes los van het net

• bij de acrylaatlijm wordt een sterke zwelling waargenomen zonder dat de tegels daarbij loskomen

• bij de PU-acrylaat en de tweede PVAc-lijm lijkt de lijm niet aangetast te zijn.

Onze steekproef suggereert dat een aanzienlijk deel van de mozaïekvellen op het net verlijmd zijn met een lijmtype dat hechting verliest of zwelt in een alkalische omgeving. We weten dat de gebruikte lijmtypes (PVAc, polyester- en acrylaatlijmen) gevoelig kunnen zijn voor chemische aantasting in een alkalisch milieu. De technische informatie van de fabrikanten van de mozaïekvellen (op net of met lijmstippen) bevat in geen enkel geval informatie over de chemische aard en duurzaamheid van de verlijming.

Assemblage met papier op de zichtzijde

De draden van een net op de rugzijde van mozaïekvellen en in mindere mate de lijmstippen zorgen niet voor een optimaal contact met de tegels. Daarom werd nog een derde assemblagewijze onderzocht: de assemblage met papier op de zichtzijde.

De drie systemen werden verlijmd op beton met dezelfde cementgebonden poederlijm van het type CT2E en een identieke werkwijze in overeenstemming met de technische fiche van de lijm (type lijmkam, lijmdikte, wachttijden …).

De op de drie systemen uitgevoerde trekproeven tonen aan dat de hechtsterkte van de mozaïeken verbonden via een papier op de zichtzijde duidelijk groter is dan die van de mozaïeken verbonden via lijmstippen of verkleefd op een net aan de rugzijde. De grafiek van afbeelding 3 toont de gemeten hechtsterkte voor de verschillende assemblagewijzen (vijf metingen per methode).

De hechtsterkte van de systemen met assemblage op de rugzijde (netje en lijmstippen) is vergelijkbaar en ligt zo’n 40 % lager dan bij de tegels met assemblage aan de zichtzijde. De aanwezigheid van zowel een net als lijmstippen op de rugzijde lijkt dus te zorgen voor een vermindering van de hechting van de mozaïeken.

Bij het aanbrengen van een mozaïektegelbekleding in zwembaden is het dus aangeraden om gebruik te maken van elementen waarbij de assemblage gebeurt via een papier op het zichtvlak.

Samenvatting van een artikel, verschenen op de pagina’s 10-11 van het Buildwise Magazine mei-juni 2025. Enkel het originele Buildwise-artikel geldt als referentie. Dit artikel werd opgesteld in het kader van het prenormatieve project ‘DuPoMa’, gesubsidieerd door de FOD ‘Economie, K.M.O., Middenstand en Energie’.